BRUCE LEE

 

Bruce Lee (李小龍 pinyin Lǐ Xiăolóng; urodz. Lee Jun-fan (李振藩 pinyin Lǐ Zhènfān); ur. 27 listopada 1940 w San Francisco, zm. 20 lipca 1973 w Hongkongu) – amerykański aktor, reżyser, mistrz i instruktor sztuk walk, filozof pochodzenia chińskiego.

Był założycielem Jeet Kune Do, hybrydowej filozofii sztuk walki czerpiącej z różnych dyscyplin walki, której często przypisuje się utorowanie drogi dla współczesnych mieszanych sztuk walki (MMA). Lee jest uważany przez komentatorów, krytyków, media i innych twórców sztuk walki za najbardziej wpływowego mistrza sztuk walki wszech czasów i ikonę popkultury XX wieku, która wypełniła lukę między Wschodem a Zachodem. Przypisuje mu się pomoc w zmianie sposobu przedstawiania Azjatów w amerykańskich filmach.

Życiorys

Urodził się w San Francisco jako syn Grace Ho (何愛瑜; 1907–1996), śpiewaczki, i Lee Hoi-chuena, aktora opery kantońskiej. Angielskie imię Bruce wymyśliła dlań niańka, a pseudonim „Mały smok”, pod którym jest znany w Azji, nadała mu siostra. Miał dwie siostry – Anges i Phoebe oraz dwóch braci – starszego Petera (1939–2008) i młodszego Roberta (ur. 1948). Jego matka pochodziła z Eurazji, a jego ojciec był Chińczykiem Han. Kiedy Lee miał trzy miesiące, wraz z rodzicami przeprowadził się do Koulun w Hongkongu.

Początki kariery

Miał około trzech miesięcy, gdy po raz pierwszy pojawił się na ekranie trzymany na rękach przez ojca w dramacie Kobieta ze złotej bramy (Golden Gate Girl, 1941). W wieku pięciu lat wziął udział w dramacie Narodziny ludzkości (The Birth of Mankind, 1946), a jako 8-latek wystąpił w dramacie Fu gui fu yun (1948).

W 1952 rozpoczął naukę w La Salle College, katolickiej szkole im. Jana Chrzciciela de la Salle w Hongkongu, gdzie zajęcia prowadzili chińscy nauczyciele. W wieku 13 lat został pobity przez uliczny gang[10] i od tego czasu zaczął trenować kung-fu pod kierunkiem sifu Yipa Mana (1957-1958) i Wong Shun-Leung (1957-1958). Z powodu bójek, w roku szkolnym 1955/1956 został usunięty ze szkoły i naukę kontynuował w szkole jezuickiej dla chłopców im. Franciszka Ksawerego – St. Francis Xavier’s College. Rozpoczął też treningi bokserskie i zdobywał medale na turniejach sportowych. W 1958 został mistrzem Hongkongu w cha-cha.

Mając 18 lat wstąpił do gangu ulicznego o nazwie „8 Tygrysów Junction Street” i często popadał w konflikty z policją, więc rodzice zasugerowali mu wyemigrowanie do Stanów Zjednoczonych.

Powrót do Stanów Zjednoczonych

Po przeprowadzce zamieszkał w chińskiej dzielnicy San Francisco, gdzie pracował w restauracji należącej do jego krewnego, a także jako nauczyciel tańca. Następnie wyjechał do Seattle, gdzie w grudniu 1960 ukończył James A. Garfield High School i uczęszczał do Edison Technical School. Później studiował filozofię na University of Washington.

W 1963 opublikował swoją pierwszą książkę, przedstawiającą chińskie kung-fu. W 1964 przeniósł się wraz ze swoją szkołą do Oakland, gdzie prowadził kursy kung-fu pod nazwą Jun Fan Gung-Fu Institute. Wkrótce opracował własny styl Jeet Kune Do. Współpracował z wieloma znanymi w USA mistrzami sztuk walk, jak np. Edem Parkerem, ekspertem kenpō karate, oraz Jhoonem Rhee – mistrzem taekwondo. Lee ponownie otworzył w chińskiej dzielnicy Los Angeles swoją szkołę kung-fu.

Kariera ekranowa

W 1964 na Międzynarodowych Mistrzostwach Karate w Long Beach poznał stylistę Jaya Sebringa, który przedstawił go swojemu przyjacielowi, producentowi telewizyjnemu Williamowi „Billowi” Dozierowi. W 1965 wygrał casting na rolę Kato, skośnookiego pomocnika superbohatera w serialu ABC Zielony Szerszeń (The Green Hornet, 1966–1967), gdzie jego ekranowym partnerem był Van Williams. Telewidzów zachwyciło jego kung-fu i dostawał więcej listów niż odtwórca tytułowej roli. Serial trwał zaledwie jeden sezon i po wyemitowanych 30 odcinków nie był kontynuowany, a Lee jako Kato gościł w trzech odcinkach serialu ABC Batman (1966-1967). Pod koniec lat 60. serial Zielony szerszeń został zakupiony przez telewizję z Hongkongu. Wyświetlany pod nazwą The Cato Show odniósł duży sukces, a Bruce Lee stał się gwiazdą. W dramacie kryminalnym Marlowe (1969) zagrał epizodyczną rolę Winslowa Wonga, demolującego biuro detektywa Philipa Marlowe’a (James Garner). Następnie wystąpił kilka razy jako instruktor sztuk walk w serialu telewizyjnym ABC Longstreet (1971).

Lee trenował też gwiazdy filmu i sportu takie jak między innymi Lee Marvin, Kareem Abdul-Jabbar, Roman Polański, Steve McQueen, James Garner i James Coburn.

Na początku lat 70. XX wieku, rozczarowany brakiem propozycji filmowych powrócił do Hongkongu, gdzie Raymond Chow, producent filmowy z wytwórni Golden Harvest, zaangażował go do głównych ról w swoich filmach. Wielki szef (Tang shan da xiong, 1971) ze względu na niewielki budżet realizowano go w Tajlandii w bardzo złych warunkach. W momencie premiery film stał się od razu wielkim hitem. Za rolę ucznia szkoły kung-fu w kolonialnym Szanghaju, który broni chińskiego honoru przed japońskimi karatekami, we Wściekłych pięściach (1971) został uhonorowany nagrodą specjalną jury na festiwalu na Tajwanie. W słynnej scenie rozbił kopniakiem tabliczkę przed wejściem do miejskiego parku, na której napisano „Chińczykom i psom wstęp wzbroniony”. Następnie Bruce Lee założył własną wytwórnię filmową Concorde Film Production, a jej pierwszym wyprodukowanym filmem była Droga smoka (1972), gdzie toczył pojedynek z białym bandytą (Chuck Norris) w rzymskim Koloseum – była to rozprawa z kolonialnym stereotypem dzikiego Azjaty. W filmie gościnnie wystąpił też Ing-Sik Whang – ekspert hapkido i legenda karate – Robert Wall. Sukcesem Lee zainteresowała się duża wytwórnia z Hollywood – Warner Bros.

Najsłynniejszy film Bruce’a Lee Wejście smoka wszedł na ekrany już po jego nagłej śmierci 20 lipca 1973. Lee stał się symbolem zwycięstwa słabych i wykluczonych nad możnymi tego świata. Był kasowym aktorem i chińskim wcieleniem amerykańskiego snu o sukcesie. Trafił na okładki wielu czasopism młodzieżowych, w tym niemieckiego dwutygodnika „Bravo” (1975). W 2004 Wejście smoka zostało wpisane na listę filmów tworzących dziedzictwo kulturalne Stanów Zjednoczonych i przechowywanych w Bibliotece Kongresu.

                                                         

                            Życie prywatne

We wrześniu 1961 poznał na uniwersytecie Lindę Emery, z którą się ożenił 17 sierpnia 1964. Mieli syna Brandona (ur. 1 lutego 1965, zm. 31 marca 1993) i córkę Shannon Emery (ur. 19 kwietnia 1969). Jego syn, Brandon Lee, grający podobnie jak ojciec w filmach akcji, zginął w 1993 podczas kręcenia zdjęć do filmu Kruk (The Crow, 1994)

Śmierć

Według biografii autorstwa Matthew Polly „Bruce Lee – Życie”, poważne problemy ze zdrowiem Bruce’a miały miejsce w końcowych etapach kręcenia filmu „Wejście Smoka” (Enter the Dragon). W samym trakcie produkcji w przeciągu dwóch miesięcy schudł 10 kg. Bruce Lee od dziecka miał problemy z intensywną potliwością.  

10 maja 1973 roku, miał umówione podłożenie dialogu do filmu w studio Golden Harvest. Na zewnątrz temperatura przekraczała 26 stopni, a wilgotność powietrza aż 93%. W celu wyeliminowania ewentualnych zakłóceń na ścieżce dźwiękowej w studiu wyłączono klimatyzację. Po 30 minutach zaczęło mu być duszno i dostał ataku migreny. Podejrzewa się, że przyjął wtedy woreczek nepalskiego haszyszu. Po chwili upadł twarzą na podłogę, gdzie jeden z pracowników studia pomógł mu wstać. Po powrocie do studia nagraniowego atak wystąpił ponownie – dostał napadu padaczki, pocił się, miał trudności z oddychaniem i zwymiotował lunch. Został zabrany do szpitala i przebadany przez czterech lekarzy. Dr Peter Wu, neurochirurg, zdiagnozował obrzęk mózgu (przy cięższych przypadkach ataku udaru cieplnego może on nastąpić) i podał mu lek Mannitol.

Bruce Lee dostał drugiego ataku 20 lipca 1973, kiedy temperatura wynosiła 32 stopnie, a wilgotność 84%. Był to jeden z najcieplejszych dni w tamtym miesiącu. Po pobycie i graniu w Golden Harvest pojechał odwiedzić Betty Ting Pei w jej mieszkaniu, by wieczorem wrócić jeszcze do studia. Wspomniał wcześniej Raymondowi Chow, że źle się czuje, był odwodniony, a następnie w posiadłości Betty zrobiło mu się słabo i dostał ataku migreny. Po 19:30 przyjął tabletkę aspiryny, a następnie zasnął. Po godzinie 21:30 próbowano go wybudzić, lecz już wtedy nie reagował. Po godzinie 22:00 przyjechała karetka z dwoma sanitariuszami i próbowano reanimować już martwe ciało gwiazdy. Został przetransportowany do szpitala Queen Elizabeth Hospital, gdzie aparat EKG rejestrował dalej brak impulsów pracy serca.